De onderste vleugel boven (water)!
Tijdens de Tweede Wereldoorlog gingen ruim 5500 vliegtuigen in Nederland verloren. Van een groot deel van deze vliegtuigen liggen nog resten in de Nederlandse bodem. Sinds 1960 heeft de luchtmacht bijna 200 vliegtuigwrakken geborgen. Tot 1996 was het toegestaan zelf op te graven, als de eigenaar van de grond dat goed vond. Tegenwoordig is het illegaal zelf te graven en moet de Stafofficier Vliegtuigberging van de Koninklijke Luchtmacht de opgraving leiden.
IJsselmeer
Ook in ons deel van het IJsselmeer liggen tientallen wrakken van geallieerde en Duitse vliegtuigen. Meerdere locaties zijn min of meer bekend, maar vaak is het onduidelijk om welk toestel het gaat. Van de Lancaster ED603 en de Manchester L7390, twee bommenwerpers van de Royal Air Force (RAF) die op ons grondgebied liggen was op basis van historisch onderzoek wel al een mogelijke locatie bekend.
In april 2021 is er dan ook door onze burgemeester een brief naar het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties gestuurd. Hierin vroegen wij of deze twee vliegtuigwrakken opgenomen konden worden in het Nationaal Berging Programma vliegtuigwrakken. Wij hadden het vermoeden dat beide bergingen hiervoor kansrijk zouden zijn.
Nader onderzoek
In overleg met de Stafofficier is daarna besloten om nader onderzoek naar beide toestellen uit te voeren om te kijken of de bergingen kansrijk zouden kunnen zijn. Dit omdat niet alle vliegtuigen aangemerkt kunnen worden als kansrijke bergingen. Dit heeft onder andere te maken met de crashlocatie of de omstandigheden van de crash. Denk hierbij aan een crash in stromend water of een vliegtuigwrak dat uren heeft liggen branden.
In de zomer van 2021 is vervolgens door de marine gedoken naar beide mogelijke locaties van de vliegtuigwrakken. Bij deze duiken is een vliegtuigwrak gevonden, waarschijnlijk de Lancaster ED603. De locatie van de Manchester L7390 is bij deze duiken helaas niet gevonden. In overleg met de Stafofficier Vliegtuigbergingen (SOVB) is besloten dat we een detectieonderzoek en een fotogrammetrieonderzoek uit gingen zetten naar de Lancaster. Dit om te kijken of het vliegtuigwrak kansrijk genoeg is om te bergen. Hierbij is in kaart gebracht hoe het vliegtuigwrak nu precies op de bodem ligt. Zo kan worden bepaald hoe een eventuele berging uitgevoerd kan worden.
En toen …
Of een berging opgenomen kan worden in het bergingsprogramma wordt o.a. bepaald door de werkgroep van het nationale programma. Na de duiken van de marine en het nadere onderzoek naar de Lancaster heeft de werkgroep aan het ministerie van BZK geadviseerd dat de berging kansrijk is. Het ministerie berichtte ons dat zij de berging op te willen nemen in het bergingsprogramma en dit betekent ook dat de berging betaald word door het rijk.
Eind augustus 2022 heeft ons college besloten dat de Lancaster ED603 geborgen gaat worden. Wij vinden het belangrijk om de bemanningsleden naar een laatste rustplaats te brengen en ze zo een officieel graf te geven. Zij hebben ten slotte de ultieme prijs betaald, zodat wij ook vandaag nog in vrijheid kunnen leven. Daarnaast geeft het de nabestaanden de gelegenheid om tot een waardige afsluiting te komen.
Stukje IJsselmeer droogleggen
We willen voor de berging een stukje van het IJsselmeer droogleggen. Voor de berging wordt eerst een damwand om het wrak aangebracht. Daarna wordt het water eruit gepompt en komt de Lancaster droog te liggen. Vervolgens worden de vliegtuigresten en stoffelijke resten van de bemanning geborgen. Al het materiaal wordt onderzocht op een werkeiland op het IJsselmeer.
Momenteel zijn we druk bezig om hiervoor de benodigde onderzoeken uit te voeren zoals het ecologische onderzoek en het berekenen van de damwandconstructie. Als al deze onderzoeken klaar zijn wordt de aanbesteding voor een civiele aannemer voor de ondersteuning van de daadwerkelijke bergingswerkzaamheden opgezet.
Lancaster ED603
Op 12 juni 1943 om 23:01 uur vertrok de Lancaster ED603 van het 83e Squadron vanaf vliegbasis Wyton Huntingdon in Engeland. De Lancaster is onderdeel van een luchtvloot van 501 bommenwerpers van de Royal Air Force (RAF) en deze zijn op missie voor een nachtelijke aanval op Bochum in Duitsland. Er is na het vertrek vanaf de vliegbasis geen communicatie meer geweest met het toestel. Later werd gerapporteerd dat het toestel was neergestort in het IJsselmeer met het verlies van alle 7 bemanningsleden.
Het neerschieten van de Avro Lancaster ED603 wordt toegeschreven aan Kapitein Rudolf Sigmund. Hij vloog die nacht in een nachtjager in het noorden van het IJsselmeer en schoot op 13 juni 1943 om 2:11 uur een Lancaster neer, op een hoogte van 5300 meter.
Uit historische gegevens en naslagwerk blijkt dat alle bemanningsleden de crash niet hebben overleefd. Vier van de zeven bemanningsleden zijn tijdens de oorlog aangespoeld, geïdentificeerd en begraven:
- Piloot (Flight Lieutenant) E.A. Tilbury (Stavoren Algemene begraafplaats)
- Navigator (Pilot Officer) H.E. Howsam (Workum nieuwe begraafplaats)
- Bomb Aimer (Pilot Officer) A.G. Fletcher (Workum nieuwe begraafplaats)
- Rear Gunner (Flight Officer) G.R. Sugar (Kerkhof Hindeloopen).
De overige drie bemanningsleden zijn nog altijd vermist:
- Flight Engineer (Pilot Officer) A.B. Smart,
- Wireless Operator (Flight Sergeant) R.E. Moore en
- Mid Upper Gunner (Pilot Officer) C.F.J. Sprack